ویروس اچ پی وی (HPV) چیست؟

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی در سراسر جهان است که افراد بسیاری را درگیر می‌کند. این ویروس معمولاً از طریق تماس پوستی، به‌ویژه تماس جنسی، منتقل می‌شود و می‌تواند باعث زگیل‌های پوستی، زگیل‌های تناسلی و در موارد جدی‌تر، انواع مختلفی از سرطان‌ها شود.

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تقریباً 80 درصد از افراد فعال از نظر جنسی در طول زندگی خود حداقل یک‌بار به این ویروس مبتلا می‌شوند، اما در اغلب موارد، سیستم ایمنی بدن به‌طور طبیعی آن را از بین می‌برد ین روند ممکن است تا 2 سال طول بکشد و برخی افراد ممکن است ناقل طولانی‌مدت باشند. با این حال، برخی از انواع پرخطر ویروس HPV می‌توانند در بدن باقی بمانند و منجر به بیماری‌های جدی مانند سرطان دهانه رحم، سرطان مقعد، سرطان‌های مرتبط با دهان و گلو شوند.

در این مقاله به بررسی جامع ویروس HPV، روش‌های انتقال، علائم در زنان، روش‌های درمان و پیشگیری از این بیماری می‌پردازیم.

ویروس HPV چیست؟

ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papillomavirus) یک خانواده بزرگ از ویروس‌های DNAدار است که بیش از 200 نوع مختلف دارد. برخی از این انواع، کم‌خطر هستند و تنها باعث زگیل‌های معمولی در پوست می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر پرخطر بوده و می‌توانند تغییرات سلولی ایجاد کنند که در نهایت منجر به سرطان شود.

مشخصه‌های ویروس HPV

• ویروس DNAدار: این ویروس دارای ماده ژنتیکی DNA دو رشته‌ای است که در هسته سلول‌های آلوده تکثیر می‌شود.

• بیش از 200 نوع مختلف: برخی از این انواع بی‌ضرر بوده، اما برخی دیگر ممکن است زمینه‌ساز سرطان شوند.

• قابلیت انتقال از طریق تماس مستقیم: عمدتاً از طریق تماس پوستی و جنسی منتقل می‌شود.

• عدم بروز علائم در بسیاری از موارد: بیشتر مبتلایان بدون علامت هستند و بدون اطلاع از بیماری، ویروس را به دیگران منتقل می‌کنند.

انواع ویروس HPV

ویروس HPV بر اساس خطر ایجاد بیماری به دو گروه اصلی تقسیم می‌شود:

انواع کم‌خطر (Low-Risk HPV):

• این ویروس‌ها معمولاً باعث ایجاد زگیل‌های پوستی و زگیل‌های تناسلی می‌شوند.

• به‌ندرت به سرطان منجر می‌شوند.

• نمونه‌هایی از این نوع شامل HPV-6 و HPV-11 هستند که عامل 90٪ از موارد زگیل تناسلی محسوب می‌شوند.

انواع پرخطر (High-Risk HPV):

• برخی از انواع این ویروس می‌توانند سلول‌های دهانه رحم را تغییر داده و باعث سرطان شوند.

• مهم‌ترین انواع پرخطر HPV-16 و HPV-18 هستند که عامل حدود 70٪ موارد سرطان دهانه رحم در زنان می‌باشند.

• این ویروس‌ها همچنین می‌توانند سرطان‌های مقعد، آلت تناسلی، گلو و دهان را ایجاد کنند.

به دلیل ماهیت بی‌علامت این عفونت در بسیاری از موارد، انجام آزمایش‌های غربالگری (پاپ اسمیر و تست HPV) برای زنان بسیار توصیه می‌شود تا در صورت وجود تغییرات سلولی، اقدامات درمانی در مراحل اولیه انجام گیرد.

ویروس HPV چگونه منتقل می‌شود؟

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) عمدتاً از طریق تماس مستقیم پوست به پوست منتقل می‌شود. برخلاف بسیاری از عفونت‌های ویروسی، انتقال این ویروس لزوماً به دخول جنسی محدود نمی‌شود و حتی تماس پوستی در ناحیه تناسلی نیز می‌تواند موجب سرایت ویروس شود. به همین دلیل، استفاده از روش‌های محافظتی مانند کاندوم نمی‌تواند 100٪ از انتقال جلوگیری کند.

روش‌های اصلی انتقال HPV:

انتقال از طریق رابطه جنسی

• تماس پوستی در ناحیه تناسلی، مقعدی یا دهانی

• رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با فرد آلوده

• حتی در صورت عدم وجود زگیل تناسلی یا علائم خاص، امکان انتقال وجود دارد

انتقال از طریق تماس مستقیم پوست به پوست

• دست زدن به ناحیه آلوده (مانند زگیل‌های پوستی)

• احتمال انتقال ویروس در سالن‌های زیبایی و مراکز اپیلاسیون در صورت عدم رعایت بهداشت

انتقال از مادر به نوزاد در هنگام زایمان

• در برخی موارد، نوزادان در هنگام عبور از مجرای زایمانی مادر مبتلا می‌شوند.

• می‌تواند منجر به پاپیلوماتوز تنفسی ایجاد زگیل‌های خوش‌خیم در حنجره که می‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود.

انتقال از طریق اشیای آلوده (احتمال کم)

برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ویروس HPV می‌تواند برای مدت کوتاهی روی اشیای آلوده مانند حوله، تیغ اصلاح یا لباس‌های زیر باقی بماند، اما احتمال انتقال از این طریق بسیار کم است یعنی HPV نیاز به سلول زنده دارد و در محیط خشک سریع غیرفعال می‌شود..

عوامل افزایش‌دهنده خطر انتقال HPV

برخی شرایط احتمال انتقال و عفونت پایدار با HPV را افزایش می‌دهند:

• داشتن شرکای جنسی متعدد

• شروع رابطه جنسی در سنین پایین (زیرا سلول‌های دهانه رحم در سنین پایین آسیب‌پذیرتر هستند)

• سیستم ایمنی ضعیف (به دلیل بیماری‌هایی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی)

• استعمال دخانیات (باعث کاهش توانایی بدن در پاک‌سازی ویروس می‌شود)

• عدم استفاده از واکسن HPV

علائم HPV در زنان چیست؟

ویروس HPV به‌طور کلی در اکثر موارد بدون علامت است، به این معنی که بسیاری از افراد آلوده به این ویروس، از وجود آن بی‌خبر هستند. در بسیاری از زنان، HPV به‌طور خودبه‌خود از بدن پاک می‌شود و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال، در برخی دیگر، این ویروس می‌تواند منجر به تغییرات سلولی در دهانه رحم، زگیل‌های تناسلی و حتی سرطان‌های مختلف شود. بنابراین، تشخیص زودهنگام و بررسی علائم HPV بسیار مهم است.

زگیل‌های تناسلی

یکی از شایع‌ترین علائم HPV در زنان، زگیل‌های تناسلی است که معمولاً توسط انواع کم‌خطر این ویروس ایجاد می‌شود. این زگیل‌ها ممکن است در ناحیه تناسلی، مقعدی یا حتی دهانی ظاهر شوند. آنها معمولاً به‌صورت برآمدگی‌های کوچکی با سطح نرم و رنگ پوست یا کمی تیره‌تر دیده می‌شوند. این زگیل‌ها ممکن است خارش‌دار یا دردناک نباشند، اما در برخی مواقع ممکن است در هنگام تماس جنسی ناراحتی ایجاد کنند.

تغییرات پیش‌سرطانی در دهانه رحم

یکی از خطرات جدی HPV برای زنان، تغییرات پیش‌سرطانی در سلول‌های دهانه رحم است که می‌تواند در نهایت منجر به سرطان دهانه رحم شود. این تغییرات معمولاً به‌طور طبیعی باعث بروز علائم نمی‌شوند و به همین دلیل، غربالگری‌های منظم مانند آزمایش پاپ اسمیر (Pap smear) می‌توانند به شناسایی این تغییرات در مراحل اولیه کمک کنند.

HPV به‌ویژه انواع پرخطر مانند HPV-16 و HPV-18، می‌تواند سلول‌های دهانه رحم را به‌گونه‌ای تغییر دهد که در طول زمان ممکن است به سرطان دهانه رحم منجر شود. بنابراین، اهمیت انجام آزمایش پاپ اسمیر و تست HPV برای زنان بسیار زیاد است.

سرطان دهانه رحم و سایر سرطان‌ها

در موارد نادر و در صورت عدم درمان یا شناسایی زودهنگام تغییرات سلولی، HPV می‌تواند باعث سرطان دهانه رحم، مقعد، آلت تناسلی و حتی سرطان‌های دهان و حلق شود. این سرطان‌ها معمولاً در مراحل پیشرفته بروز علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی، درد در هنگام رابطه جنسی، یا در صورت سرطان حلق، گلو درد، تغییر در صدا و بلعیدن مشکل می‌شوند.

با این حال، لازم به ذکر است که این علائم اغلب به‌عنوان نشانه‌ای از مراحل پیشرفته بیماری محسوب می‌شوند و اگر HPV به‌موقع تشخیص داده شود، می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.

تشخیص HPV در زنان

در بسیاری از موارد، HPV بدون علامت است و فقط از طریق تست‌های غربالگری مانند پاپ اسمیر یا آزمایش HPV قابل شناسایی است. زنان باید برای تشخیص زودهنگام این ویروس و جلوگیری از بروز مشکلات جدی‌تر، از آزمایش‌های منظم استفاده کنند. انجام پاپ اسمیر به‌ویژه از سن 21 سالگی به‌طور سالانه یا هر دو سال یک‌بار توصیه می‌شود، مگر اینکه پزشک نظر دیگری داشته باشد.

درمان بیماری HPV چیست؟

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای ویروس HPV وجود ندارد، زیرا این ویروس در بسیاری از افراد بدون علامت و بدون نیاز به درمان از بین می‌رود. در واقع، در حدود 90 درصد از افراد مبتلا به HPV، سیستم ایمنی بدن به‌طور طبیعی ویروس را طی 2 سال از بدن پاک می‌کند. با این حال، در برخی از افراد، این ویروس به‌صورت مزمن باقی می‌ماند و می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند زگیل‌های تناسلی یا تغییرات پیش‌سرطانی در دهانه رحم منجر شود. در این موارد، درمان‌ها بیشتر برای کاهش علائم یا جلوگیری از بروز عوارض انجام می‌شود.

درمان زگیل‌های تناسلی

اگرچه HPV هیچ درمانی ندارد، اما زگیل‌های تناسلی که از اثرات این ویروس ناشی می‌شوند، قابل درمان هستند. در اینجا برخی از روش‌های درمان زگیل‌های تناسلی آورده شده است:

• داروهای موضعی داروهایی مانند پودوفیلین، ایمیکویمود و تری کلرواستیک اسید می‌توانند برای درمان زگیل‌های تناسلی استفاده شوند. این داروها به‌طور مستقیم بر روی زگیل‌ها اعمال می‌شوند و می‌توانند باعث کاهش یا از بین بردن آنها شوند.
• جراحی در برخی موارد، ممکن است نیاز به حذف زگیل‌ها از طریق روش‌های جراحی مانند کریوتراپی (یخ‌زدن زگیل‌ها)، الکتروکوتری (سوزاندن زگیل‌ها با استفاده از جریان الکتریکی) یا لیزر باشد. این روش‌ها معمولاً برای زگیل‌های بزرگ یا مقاوم به درمان‌های دیگر استفاده می‌شوند.
• لیزر درمانی در این روش، از لیزر برای تبخیر زگیل‌ها استفاده می‌شود. این روش معمولاً زمانی انجام می‌شود که زگیل‌ها بزرگ و پیچیده باشند.

پیشگیری از HPV

پیشگیری از ویروس HPV اهمیت زیادی دارد، زیرا این ویروس می‌تواند به مشکلات جدی از جمله زگیل‌های تناسلی، تغییرات پیش‌سرطانی و حتی سرطان‌های مختلف منجر شود. با وجود اینکه درمان قطعی برای HPV وجود ندارد، روش‌هایی برای پیشگیری از ابتلا به آن و کاهش خطرات ناشی از این ویروس وجود دارد. در این بخش، به بررسی روش‌های پیشگیری از HPV پرداخته خواهد شد.

واکسیناسیون HPV

یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از HPV، واکسیناسیون است. واکسن‌های HPV می‌توانند از ابتلا به انواع پرخطر این ویروس، مانند HPV-16 و HPV-18 که می‌توانند منجر به سرطان دهانه رحم، مقعد، آلت تناسلی و سایر سرطان‌ها شوند، جلوگیری کنند.

اثربخشی واکسن:

واکسن‌های موجود برای HPV به‌ویژه در جلوگیری از ابتلا به سرطان‌های ناشی از HPV بسیار مؤثر هستند. واکسن‌ها به‌طور عمده برای انواع HPV که باعث سرطان‌های دهانه رحم می‌شوند، طراحی شده‌اند، اما از انواع دیگر HPV که موجب زگیل‌های تناسلی می‌شوند نیز محافظت می‌کنند.

استفاده از کاندوم

اگرچه کاندوم‌ها نمی‌توانند به‌طور کامل از انتقال HPV جلوگیری کنند، اما استفاده صحیح و مداوم از کاندوم در هنگام رابطه جنسی می‌تواند خطر انتقال این ویروس را کاهش دهد. کاندوم‌ها به‌ویژه در کاهش انتقال HPV از نواحی پوست و مخاط که در تماس مستقیم قرار می‌گیرند، مؤثر هستند.

کاهش تعداد شرکای جنسی

یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از HPV، کاهش تعداد شرکای جنسی است. هر چه تعداد شرکای جنسی بیشتر باشد، احتمال ابتلا به HPV و سایر بیماری‌های منتقله از راه جنسی بیشتر می‌شود. بنابراین، در صورتی که تصمیم به فعالیت جنسی دارید، داشتن یک شریک جنسی ثابت و اطمینان از سلامت وی می‌تواند خطر ابتلا به HPV را کاهش دهد.

غربالگری منظم و آزمایشات HPV

برای زنان، آزمایش پاپ اسمیر (Pap smear) و آزمایش HPV روش‌هایی مهم برای تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی دهانه رحم و شناسایی ابتلا به HPV هستند. غربالگری منظم می‌تواند در تشخیص تغییرات پیش‌سرطانی یا سایر مشکلات به‌موقع کمک کرده و از بروز سرطان دهانه رحم جلوگیری کند.

• آزمایش پاپ اسمیر: این آزمایش به‌ویژه برای شناسایی سلول‌های غیر طبیعی در دهانه رحم مؤثر است. معمولاً زنان از سن 21 سالگی به‌طور سالانه یا هر دو سال یک‌بار باید این آزمایش را انجام دهند.
• آزمایش HPV: در برخی موارد، آزمایش HPV به‌طور جداگانه نیز می‌تواند انجام شود تا نوع ویروس HPV موجود در بدن شناسایی شود. این آزمایش می‌تواند به شناسایی انواع پرخطر HPV که احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهند، کمک کند.

پیشگیری در مردان

در حال حاضر، واکسیناسیون HPV برای مردان نیز توصیه می‌شود. مردان نیز ممکن است به HPV مبتلا شوند و از آنجا که این ویروس می‌تواند موجب سرطان آلت تناسلی، سرطان مقعد و حتی سرطان دهان و حلق شود، واکسیناسیون می‌تواند به‌طور مؤثری از بروز این سرطان‌ها جلوگیری کند. این واکسن مخصوصاً در سنین 9 تا 26 سالگی مؤثرتر است و بعد از آن اثربخشی کاهش می‌یابد.

نتیجه‌گیری

ویروس اچ پی وی (HPV) یکی از رایج‌ترین عفونت‌های ویروسی است که از طریق تماس پوستی و جنسی منتقل می‌شود. این ویروس انواع مختلفی دارد که برخی بی‌خطر بوده و باعث زگیل‌های معمولی می‌شوند، در حالی که برخی دیگر پرخطر هستند و می‌توانند به سرطان‌های مختلف منجر شوند. شناخت روش‌های انتقال، علائم و درمان این ویروس اهمیت زیادی دارد. همچنین، واکسیناسیون و رعایت نکات ایمنی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا داشته باشد.

سوالات متداول درباره ویروس HPV

آیا HPV همیشه منجر به سرطان می‌شود؟

خیر، در بیشتر موارد، سیستم ایمنی بدن ویروس را از بین می‌برد و فقط برخی از انواع پرخطر در صورت ماندگاری طولانی در بدن، می‌توانند منجر به سرطان شوند.

آیا HPV همیشه منتقل می‌شود؟

خیر. سیستم ایمنی بسیاری از افراد می‌تواند این ویروس را از بین ببرد. در واقع، در اکثر موارد، ویروس ظرف 1 تا 2 سال از بدن پاک می‌شود، اما در برخی افراد ممکن است باقی بماند و موجب مشکلات جدی مانند زگیل‌های تناسلی یا سرطان شود.

آیا امکان انتقال ویروس از طریق اشیاء وجود دارد؟

خیر، ویروس HPV معمولاً از طریق تماس مستقیم پوست با پوست یا تماس جنسی منتقل می‌شود و از طریق وسایلی مانند صندلی توالت یا حوله منتقل نمی‌شود.

آیا HPV از طریق بوسیدن منتقل می‌شود؟

اشاره شود که انتقال HPV از طریق بوسه معمولی بسیار نادر است، اما انتقال از طریق تماس عمیق مخاطی ممکن است اتفاق بیفتد.

آیا HPV در مردان نیز علائم دارد؟

بله، مردان نیز ممکن است دچار زگیل تناسلی شوند و در موارد نادر، این ویروس منجر به سرطان آلت تناسلی، مقعد یا گلو شود.