بررسی ژن‌های مرتبط با سرطان‌های ارثی به روش NGS

سرطان زمانی ایجاد می‌شود که گروهی از سلول‌ها در اثر بروز جهش‌های ژنتیکی، به‌صورت غیرطبیعی و کنترل‌نشده تکثیر کنند. اگرچه تقسیم سلولی یک فرایند طبیعی در بدن است، اما جهش‌های ایجادشده در ژن‌ها ممکن است باعث شوند سلول‌ها برخلاف الگوی معمول رشد، به تکثیر ادامه دهند و در نهایت منجر به تشکیل تومور شوند. بخشی از سرطان‌ها می‌توانند در نتیجه وجود یک ژن جهش‌یافته ارثی ایجاد شوند؛ یعنی جهشی که از یکی از والدین به فرزند منتقل می‌شود. به این گروه از سرطان‌ها «سرطان‌های ارثی» گفته می‌شود. در واقع آنچه به ارث می‌رسد خودِ سرطان نیست، بلکه ژن مستعدکننده و جهش‌یافته است.

بر اساس مطالعات معتبر، سرطان‌های ارثی حدود ۵ تا ۱۰ درصد کل سرطان‌ها را شامل می‌شوند. معمولا زمانی به ارثی بودن سرطان در یک خانواده شک می‌کنیم که شرایط زیر دیده شود:

• وجود سرطان مشابه در چند عضو خانواده، خصوصاً بستگان درجه یک
• ابتلا به سرطان در سنین پایین‌تر از حد انتظار
• ابتلای یک فرد به دو نوع سرطان مختلف
• بروز یک نوع سرطان مرتبط (مانند پستان–تخمدان یا کولون–اندومتر) در چند نفر یک‌طرف خانواده
• وجود نتیجه مثبت آزمایش ژنتیک برای جهش‌های ارثی در یکی از بستگان

با این حال، بیشتر سرطان‌ها در غیاب سابقه خانوادگی مشخص ایجاد می‌شوند. این سرطان‌ها که سرطان‌های اسپورادیک نام دارند، به دلیل جهش‌هایی ایجاد می‌شوند که پس از تولد و در اثر عوامل محیطی، سبک زندگی، یا فرایندهای طبیعی سلولی رخ می‌دهند و قابل انتقال به نسل بعد نیستند. همچنین گروهی از سرطان‌ها به عنوان سرطان‌های فامیلیال شناخته می‌شوند؛ مواردی که الگوی تجمع سرطان در خانواده مشاهده می‌شود اما هیچ جهش ارثی مشخصی یافت نمی‌شود. این حالت معمولاً نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی با اثرات کوچک و عوامل محیطی مشترک است.

در سرطان‌های ارثی، ژن جهش‌یافته در تمام سلول‌های بدن وجود دارد و فرد حامل آن در طول زندگی خود ریسک بالاتری برای برخی انواع سرطان دارد؛ هرچند داشتن جهش به معنای ابتلای قطعی نیست. تفاوت اصلی سرطان‌های ارثی با سرطان‌های غیرارثی در علت ایجاد و نحوه انتقال ژنتیکی است، نه لزوماً شدت بیماری یا نوع درمان. مطالعات اخیر از جمله داده‌های منتشرشده در JAMA Oncology نشان داده‌اند که حدود ۱۳ درصد بیماران مبتلا به سرطان‌های شایع (مانند سرطان پستان، تخمدان، کولورکتال و پانکراس) حامل یک جهش پاتوژنیک ارثی هستند. بنابراین آزمایش ژنتیک دقیق‌ترین و مؤثرترین روش برای شناسایی افراد دارای استعداد ارثی سرطان است.

در آزمایشگاه پاتولوژی و ژنتیک کریمی‌نژاد - نجم‌آبادی، مجموعه کامل پنل‌های ژنتیکی مرتبط با سرطان‌های ارثی شامل سرطان‌های پستان، تخمدان، پروستات، کولورکتال، اندومتر، تیروئید، پانکراس، کلیه، پوست، غدد و تومورهای مغزی به کمک تکنولوژی توالی‌یابی نسل جدید (Next-Generation Sequencing - NGS) به‌صورت هم‌زمان و با دقت بالا مورد بررسی قرار می‌گیرند.

در ادامه می‌توانید لیست کامل ژن‌های قابل بررسی در هر پنل را مشاهده کنید.

مهم‌ترین ژن‌های مرتبط با سرطان‌های ارثی

سرطان پستان و تخمدان

BRCA1، BRCA2 → بیشترین نقش در سرطان‌های ارثی پستان/تخمدان

TP53 → سندرم Li-Fraumeni

PALB2 → ریسک بالا مشابه BRCA2

CHEK2، ATM → ریسک متوسط

RAD51C، RAD51D، BRIP1 → مرتبط با سرطان تخمدان

سرطان کولورکتال

MLH1، MSH2، MSH6، PMS2، EPCAM → سرطان کولورکتال ارثی (Lynch syndrome)

APC → پولیپوز آدنوماتوز ارثی (FAP)

MUTYH → پولیپوز وابسته به MUTYH

سرطان پروستات

BRCA2 مهم‌ترین ژن ارثی

BRCA1، ATM، HOXB13، CHEK2

سرطان پانکراس

BRCA2، PALB2، ATM، CDKN2A، TP53

سرطان کلیه

VHL → ون هیپل لیندو

FH، FLCN، MET → انواع ارثی RCC

ملانوما (سرطان پوست)

CDKN2A، CDK4، BAP1

سرطان‌های مغز و سیستم عصبی

NF1، NF2 → نوروفیبروماتوز

TP53 → سندرم Li-Fraumeni

TSC1، TSC2 → توبروز اسکلروزیس